Frans de Waal - prymatolog, etolog, profesor psychologii, a przede wszystkim, jak sam o sobie mówi, urodzony obserwator. Od kilkudziesięciu lat zajmuje się badaniem zachowań i procesów poznawczych u naczelnych. Jest specjalistą w swojej dziedzinie, jeśli więc bierze się za pisanie książki o inteligencji zwierząt, można być pewnym, że jej poziom merytoryczny będzie na wysokim poziomie.
Czy zwierzęta są inteligentne? Przez bardzo długi okres większość naukowców odnosiła się do tej kwestii sceptycznie. Nie chcieli słyszeć o czymś takim, jak emocje i intencje u zwierząt. Znaleźli się jednak tacy, którzy postanowili pójść wbrew utartym poglądom i bliżej przyjrzeć się ich zdolnościom poznawczym. Dzięki tym pionierom wiemy dziś chociażby to, że naczelne, inne ssaki i krukowate posługują się narzędziami, są empatyczne, potrafią ze sobą skutecznie współpracować, ośmiornice rozpoznają ludzkie twarze, albo to, że szympansy są sprawnymi politykami.
Czemu w naukowcach tak mało wiary w inteligencję zwierząt? Po pierwsze dlatego, że ludzie nie chcą przyznać, że też są zwierzętami. Wolą myśleć, że są od nich zupełnie inni, lepsi, na ma zatem sensu szukać w świecie zwierzęcym zachowań i umiejętności, które świadczą o tej naszej wyjątkowości. Po drugie - kwestia źle przeprowadzonych badań. Porównuje się inteligencję ludzką ze zwierzęcą, a przykładanie takiej ludzkiej miary jest błędem. Każdy gatunek musi stawić czoło innym wyzwaniom związanym ze środowiskiem, w którym żyje. Właściwiej zatem mówić raczej o wielu inteligencjach, nie jednej. De Waal przywołuje tu pojęcie Umweltu - "świata otaczającego". Jest wiele różnorodnych adaptacji poznawczych, których nie wykształciliśmy, bo ich po prostu nie potrzebujemy, za to są one niezbędne do przetrwania zwierzętom. Dla przykładu, nietoperz wykorzystuje echolokację, by móc poruszać się w ciemności; wiewiórki czy orzechówki popielate muszą mieć doskonałą pamięć, żeby zimą odnaleźć ukryte przez siebie jesienią pożywienie. Z kolei gibon, poruszający się po drzewach, nie podniesie sznurka z podłogi, bo jego ręce (z drobnymi kciukami i długimi palcami) nie są przystosowane do brania przedmiotów z płaskiej powierzchni. Zatem przed przystąpieniem do badań należy poznać Umwelt danego zwierzęcia, by zrozumieć w jakich warunkach żyje i jak jest do nich przystosowane jego ciało.
W książce autor prezentuje wiele doświadczeń, które doprowadziły do odkrycia zaawansowanych zdolności poznawczych u różnych zwierząt, nie tylko naczelnych, ale i u ptaków (głównie krukowatych), słoni czy delfinów. Sporo miejsca poświęca również samej historii badań nad zwierzętami, podejściu naukowców i stosowanych metodach. Sam optuje za tym, by ten obszar badawczy nazwać kognitywistyką ewolucyjną, czyli badaniem procesów poznawczych u zwierząt i ludzi z perspektywy ewolucyjnej.
"Bystre zwierzę" nie jest jedynie obiektywną prezentacją faktów. De Waal wyraźnie przedstawia swój punkt widzenia. Nie unika wtrąceń dotyczących własnych prac, subiektywnych komentarzy czy przemyśleń. Mnie to nie przeszkadzało, a nawet sprawiło, że książkę czytało mi się jeszcze lepiej. Oczywiście ten mój odbiór może też wynikać z faktu, że zgadzam się z jego podejściem. W każdym razie nie da się zaprzeczyć, że autor ten potrafi przekazywać wiedzę w sposób interesujący, niekiedy dowcipny, dzięki czemu wciąga w swoją opowieść.
Na koniec podam dwa linki do krótkich wystąpień de Waala, w których opowiada o wynikach przeprowadzonych przez niego i jego współpracowników badań oraz obserwacji. Oto one:
https://www.ted.com/talks/frans_de_waal_the_surprising_science_of_alpha_males
https://www.ted.com/talks/frans_de_waal_do_animals_have_morals
Tytuł: Bystre zwierzę. Czy jesteśmy dość mądrzy, aby zrozumieć mądrość zwierząt?
Tytuł oryginału: Are we smart enough to know how smart animals are?
Autor: Frans de Waal
Tłumacz: Łukasz Lamża
Wydawca: Copernicus Center Press
Data wydania: maj 2017
Liczba stron: 438
ISBN: 978-83-7886-310-6
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz